‘It's done, the minister has just promised me that the amount will be paid this week.’ Met ongeloof kijk ik naar de Rus die net de telefoon op de haak heeft gelegd. Deze man, Gennady Yagodin, belde zojuist met zijn Russische Minister van Onderwijs en vertelt ons nu dat de Russen gaan betalen. Samen met vijf andere Nederlanders zit ik aan een grote tafel in zijn werkkamer en ben in de nazomer van 1994 getuige van een bijzonder moment. Ik kijk eens rond en knijp me in mijn arm. Gebeurt dit echt?
De dagen voorafgaand zijn we als Nederlandse delegatie te gast bij een Russische onderwijsconferentie over Onderwijs en Ecologie. Een internationale conferentie waarvoor ik als basisschoolleerkracht ben gevraagd een lezing te houden over natuuronderwijs in het Nederlandse basisonderwijs.
Ik ben totaal verrast door de vraag en vraag aan mijn directeur Geert of ik vrij kan krijgen om deel te nemen. ‘Prachtig Gert, tuurlijk, gaan!’, is Geerts antwoord. Ik zeg dus toe maar kort daarna komt de twijfel al snel. Ik naar Rusland om te spreken op een grote onderwijsconferentie. Voor een paar honderd leerkrachten, docenten en deskundigen. Wat heb ik daar eigenlijk te melden? En hoe dichterbij de datum van vertrek komt, hoe meer ik ga twijfelen of ik dit wel kan. Wat moet ik in hemelsnaam vertellen aan die Russen? Project- en reisleider Maarten Pieters merkt mijn spanning op en nadat ik hem in één van de voorbereidende vergaderingen vertel waar mijn spanning zit, stelt hij me gerust. ‘Gert, vertel over je eigen klas en wat je met je leerlingen op het gebied van natuuronderwijs doet. Hou het bij jezelf, daar zit je kracht!’
En zo sta ik eind september 1994 in een Russische collegezaal en vertel over mijn werk. Bijvoorbeeld over leerling Willem die, als we in het Dronter Wisentbos onderzoek aan het doen zijn, opeens naar me schreeuwt: ‘Meester ik heb een fantastisch plan, zullen we in een kring gaan liggen, op onze rug, met onze hoofden naar elkaar toe en dan naar de wolken kijken?’ Kort daarna lig ik met 32 leerlingen in een kring en zien we voorbijtrekkende wolken en dromen we hardop over de toekomst en wat we later gaan worden als we groot zijn.
Mijn verhaal en die van de andere Nederlanders trekt de aandacht. Vooral ook omdat de Russische lezingen zware theoretische kost zijn en de Nederlandse verhalen doordrenkt zijn van praktijkvoorbeelden, waarbij onze losse presenteerstijl haaks staat op die van onze Russische collega’s. Dat zorgt voor menige glimlach op de overwegend strakke serieuze Russische gezichten die zich vervolgens na de lezingen aan ons vastklampen om ons te bevragen over onze ideeën, inzichten en praktijk. Honger naar kennis, honger naar hoe het anders kan dan zoals ze dat meemaakten in het Sovjetregime waarvan ze nog maar een paar jaar bevrijd zijn. Het zijn prachtige gesprekken waarbij onze tolken hard werken om alle nuances zo goed mogelijk te vertalen.
De Russische collega’s zijn geweldig. Hun vriendelijkheid is hartverwarmend en hun gastvrijheid bewonderenswaardig. Als we op de laatste avond een gemeenschappelijk afscheidsdiner hebben, eten, drinken en lachen we veel. De ene toast na de andere, waarbij de wodka rijkelijk vloeit. Halverwege dit diner hoor ik echter ook dat dat de Russen al vier maanden geen salaris hebben gehad en dat de economische situatie van het land verschrikkelijk slecht is. En terwijl ik hierover met één van de Russen praat, gaat plotseling de deur open, staat iedereen op en knikt men naar de man die binnenkomt. Omdat naast mij nog een stoel vrij is, komt hij daar te zitten.
Kort daarna wordt me duidelijk wie hij is als hij wordt voorgesteld aan de groep. De man heet Gennady Yagodin en is rector van de International University van Moskou. Op zich interessant maar wat ik veel spannender vind, is dat mij kort daarna duidelijk wordt dat hij Minister van Onderwijs is geweest in de regering Gorbatsjov. Gorbatsjov, de man van perestrojka en glasnost, van het laten vallen van de Berlijnse Muur. De man ook die de wereld verwarmde door in Reykjavik een verdrag met Reagan te tekenen voor ontwapening. En nu zit ik dus naast één van zijn voormalige ministers en weet niet wat te zeggen. Ik ben zo diep onder de indruk dat de vele woorden in mijn hoofd zich maar niet vormen tot de juiste zinnen. Maar dan blijkt dat dat niet erg is, want als de rust een beetje is teruggekeerd en ieder weer aan tafel zit, spreekt hij mij opeens aan: ‘You know, I loved your lecture this afternoon. What a beautiful story about Willem and I already saw you lying in that forest. You know, I wish I could have been there.’
Even ben ik stil, heel even maar, want opeens vind ik de woorden wel en wat volgt is een fantastisch gesprek waarin het gaat over mijn klas, over mijn werk, over zijn werk, over de toestand in de wereld en over Gorbatsjov en de latere augustusstaatsgreep waardoor de positie van Gorbatsjov ernstig verzwakt werd en Boris Jeltsin ten tonele kwam als nieuwe president. ‘We will see what the future brings’, zegt hij waarna hij in gesprek gaat met onze groepsleider Maarten.
Het is in dat gesprek dat Yagodin hoort dat het Russische ministerie nog steeds niet betaald heeft terwijl er toch een contract is waarin staat dat beide landen zorg dragen voor 50% van de betaling van het onderwijsproject. Yagodin schrikt en nodigt ons voor de volgende dag uit op zijn kantoor op de universiteit.
En daar zitten we dan in zijn ruime werkkamer en hebben zojuist gezien dat hij de telefoon neerlegde en hardop zei dat het geregeld is. Eén telefoontje van hem, rechtstreeks naar de minister, is genoeg om het project door te laten gaan. Het is surreëel om mee te maken.
Bij het zien van de verschrikkelijke beelden uit Oekraïne en het barbaarse geweld veroorzaakt door de soldaten van Poetin zou je haast vergeten dat er ook fijne, mooie, aardige, lieve en gastvrije Russen zijn. Het is daarom dat ik vandaag weer even in mijn fotoalbum kijk en zoek naar de foto’s van 1994 toen ik kennismaakte met dat bijzondere land en hun bijzondere bevolking. Het is goed om te weten dat er een kleine kliek van boeven is die deze oorlog veroorzaakt. Het is goed om te weten dat verreweg de meeste Russen hetzelfde willen als wat Willem destijds aan mij liet zien; gewoon lekker ontspannen in een bos op je rug liggen, met je ogen open kijken naar de voorbijtrekkende wolken en dromen over een mooie toekomst.
Wil je op de hoogte blijven van nieuwe verhalen? Registreer dan je mailadres op https://www.gertspeelt.com/blog en krijg vervolgens wekelijks gratis een bericht in je mailbox zodra een nieuw verhaal is gepubliceerd.