Het is ergens in het najaar van 2011 als ik tijdens het avondeten mijn zoontje Jesse hoor vragen: ‘Pap jij bent geboren in Drenthe en mama, opa Jan, oma Lammie, oma Greetje en opa Derk ook. Maar ik ben geboren in Dronten. Ben ik dan geen Drent?’ Met een ietwat angstige blik kijkt hij me aan. Terwijl ik terugkijk en hem een aai over zijn bol geef, moet ik even nadenken. Zijn vraag is belangrijk voor hem. Met zijn familie uit Drenthe, met zijn lievelingsmuziek van Daniël Lohues, ook al uit Drenthe, en zijn meester Jan die ook uit Drenthe komt, vraagt deze kleine man zich af wie híj eigenlijk is. Mijn kleine mannetje Jesse, net 7 jaar oud, nu al op zoek naar zijn identiteit.
Wie zijn we eigenlijk?
Afgelopen dinsdagmorgen bezocht ik het Drents museum in Assen. Ik kom er graag. Het is een prachtig museum, vol met objecten van vroeger tijden. Vuistbijlen, speerpunten en veenlijken, het heeft me altijd enorm aangesproken. Deze keer echter ben ik er speciaal voor een tijdelijke expositie met als titel: Menyala- de buitengewone geschiedenis van de Molukkers in Drenthe. Een expositie die mede is samengesteld door zeven jonge Molukkers met roots in Drenthe, zoals op de website van het museum valt te lezen. Als ik lees over deze expositie word ik nieuwsgierig. Dat heeft niet in de laatste plaats te maken met een vroegere angst voor Molukkers die zich bij mij in de jaren 70 had ontwikkeld.
Het gebeurt ’s ochtends op maandag 23 mei 1977. Ik zit in klas 5 van de Prins Willem Alexander School in Eext en ben bezig met mijn rekenwerk. Meester Doorenbusch heeft zojuist uitgelegd wat we moesten doen en dus ben ik braaf aan het werk. Dan gaat de deur open en mijn vader, die conciërge is, komt binnen. Even kijkt hij naar me en ik zie aan zijn gezicht dat er iets niet in orde is. Hij loopt vervolgens naar de meester en beiden overleggen kort met elkaar. Daarna loopt mijn vader het lokaal weer uit en zie ik een bezorgde blik bij mijn meester. Kort daarna krijgen we te horen dat er op een lagere school in Bovensmilde een gijzelingsactie aan de gang is. Vier Molukkers houden de kinderen en hun leerkrachten gevangen. Terwijl ik dit hoor word ik bang. Al eerder hebben Molukkers mensen in Drenthe gevangen gehouden en zelfs doodgeschoten en de schok die dat veroorzaakt heeft, is aan mij niet voorbijgegaan.
Als ik in de jaren daarna in Assen ben en daar soms groepjes Molukkers zie staan, ga ik er met een grote boog omheen. Ik vind ze eng en gevaarlijk en vertrouw ze voor geen meter. Het lukt me gelukkig steeds om ze te ontwijken, iets wat me vanaf september 1985 niet meer lukt. Want vanaf dan zit ik op pabo De Eekhorst in Assen, een opleiding met een indrukwekkend verhaal als het gaat om Molukkers. Want toen in 1975 een groep Molukkers de trein bij Wijster kaapten, waren twee gijzelnemers studenten van diezelfde Eekhorst. En toen ik als kind zo schrok van de kaping van de school in Bovensmilde, bleek dat op die school kinderen van Eekhorstdocenten gevangen gehouden werden. In het boekje De Eekhorst, In het algemeen bijzonder (1998) staat zelfs geschreven dat de docenten zich aanboden om de plek van de kinderen in de gekaapte school in te nemen. Wat zou ik gedaan hebben als ik toen pabodocent was?
Eind jaren 70 organiseerde de opleiding gesprekken tussen Nederlandse en Molukse studenten om met elkaar te praten over de acties, om terug te blikken en vooral ook om vooruit te kijken. In het genoemde boekje uit 1998 lees ik dat het om intensieve gesprekken ging waarbij ik me vooral herken in een uitspraak van een Nederlandse student: ‘Wat weten kinderen van Zuid- Molukkers? Iemand met een machinepistool in de hand, bij de trein. Verder niets. Absoluut niets.’ En dat klopte want ik wist werkelijk helemaal niets van Molukkers.
Zo startte destijds op die opleiding in Assen een nieuw vooruitstrevend curriculumonderdeel dat nog niet eerder in Nederland was vertoond: het bi-cultureel onderwijs. Een vorm van onderwijs waarbij het vooral om ontmoeten en naar elkaar leren luisteren gaat. En toen ik daar dus zelf student was, stapte ik in dat kader met een klein groepje medestudenten een huis in Assen binnen waar een Moluks gezin woonde. Een kleine mevrouw leidde ons naar binnen, waar we heerlijke hapjes kregen en ze ons van alles vertelde over haar geschiedenis en over haar leven.
Ik klapperde met mijn oren. Voor het eerst hoorde ik van de KNIL, hoorde ik van de valse Nederlandse beloften aan de Molukkers, hoorde ik van het wonen in het voormalig kamp Westerbork dat toen kamp Schattenberg heette. Voor het eerst drong bij mij het besef door dat ik helemaal niets wist van hun verhaal en vroeg ik me af hoe dit in hemelsnaam mogelijk was. Dat ik, die geschiedenis in mijn mavo- en havopakket had, op school nooit iets gehoord had over het Molukse verhaal. Ik weet nog dat ik destijds met een beschaamd gevoel afscheid nam van die aardige Molukse vrouw, die ons niets kwalijk nam en zelfs erg blij was met onze belangstelling.
Als ik in het museum de expositie bekijk moet ik steeds terugdenken aan die ontmoeting van toen. Dat komt omdat het over verhalen gaat en die mevrouw me destijds haar verhaal vertelde. De museumverhalen, opgehangen aan 100 persoonlijke attributen, zijn intieme verhalen over verdriet en wanhoop, maar ook over hoop en kansen. En dat raakt me. Vooral als ik één van de samenstellers van de expositie hoor vertellen dat hij zich èn Molukker voelt omdat hij van Molukse ouders is èn Drent, omdat hij geboren en getogen is in Drenthe. Wat een mooie mensen, deze jonge Drentse Molukkers of Molukse Drenten. Ze hebben de brug geslagen. Ze kijken terug, staan stil bij en blikken vooruit en laten zo zien hoe belangrijk het is om naar elkaar om te zien, naar elkaar te luisteren en dat het gaat om verbinden in plaats van uitsluiten. En dat daarbij het Maleise woord Menyala, dat schitteren betekent, is gekozen als titel van de expositie vind ik zeer treffend.
‘Ben ik dan geen Drent pap?’ Ik kijk naar mijn zoontje en zeg dan: ‘Ik weet het niet precies kerel maar ik denk dat je waarschijnlijk geen Drent bent. Wat ik wel weet is dat je een Dront bent en dat kunnen er maar weinig zeggen.’
Wil je op de hoogte gehouden worden van nieuwe verhalen? Registreer je dan op https://www.gertspeelt.com/blog en krijg vervolgens gratis een bericht in je mailbox zodra een nieuw verhaal is gepubliceerd.
Comentários